آرامگاه شيخ علاءالدوله سمناني

 

اين بنا در روستاي صوفي آباد در غرب شهر سمنان واقع است .

اين بنا مربوط به دوره ايلخانان مغول است . اين بنا 4 ايواني و برون گرا است .

در ضلع شمالي بنا مسجد و كتابخانه مجموعه قرار دارد و در سمت جنوب چله خـــــانه ها و معتكفگاههايي قرار دارد .

اين بنا داراي گنبدي بزرگ و رفيع بوده كه فروريخته است و انشاء الله در آينده بوسيله ميراث فرهنگي بازسازي خواهد شد . نماي اصلي روبه شرق و مقابل قبر شيخ قرار دارد . قبر شيخ در جلوي اين ايوان و در فضاي باز است .

در مقابل اين بنا زائرسرايي جهت استفاده علاقه مندان و مريدان شيخ بنا شده است .

 

اين بنا در تاريخ  21/8/1317 به شماره 320 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است .

ابعاد اين بنا حدود 32.40 x 27.45   متر مي باشد .

عمليات هاي مرمت انجام شده در بنا به شرح ذيل مي باشد :

        ·          پي كني و پي سازي لازم و بازسازي كلي بنا كه به صورت ويرانه در آمده است .

        ·          استحكام بخشي لازم و بازسازي يك فيلگوش مشابه فيلگوش هاي موجود

حفر چاه آب و اقدام به تاسيس فضاي سبز و آبياري فضاي سبز

امامزاده علي ابن جعفر سمنان

 

يكي از بناهاي به يادگار مانده از دوره صفوي امامزاده علي ابن جعفر سمنان مي باشد .

اين بنا در شمال خيابان باغ فيض – بالاتر از چهارراه نظامي واقع است و تقريبا در مركز شهر واقع است .

اين بنا كه بر روي يك تپه ساخته شده است داراي معماري جالبي مي باشد .

معماري اين بنا مشابه معماري امامزاده يحيي (ع) است با اين تفاوت ك

ه ايوان و گنبد آن بلندتر است .

اين مجموعه داراي ايوانهاي زيبائي در اطراف حياط دارد كه فعلا" به صورت آرامگاههاي خانوادگي از آن استفاده مي گردد. همچنين حياط خلوت و چهارطاقيهاي زيبائي در شمال شرقي اين بقعه متبركه قرار دارد كه در آن قبرهائي ايجاد گرديده است .

ورودي اين بنا از نماي غربي و رو به شرق است و داراي ورودي زيبايي است ، بعد از آن با عبور ازيك چهارطاقي وارد حياط شده كه به گورستان بدل شده است . بعد از حياط با پله هاي متعددي به سكوي امامزاده مي رسيم كه از اين مكان وارد ايوان امامزاده و بهد از آن به زير گنبد مي رسيم كه مقبره در اين نقطه مي باشد . اين بنا داراي گنبدي كاشي كاري شده لاجوردي  يك رنگ مي باشد .در اين بنا از كاشي هاي هفت رنگ با نقوش اسليمي استفاده شده است .

تعميرات انجام شده ذيل به همت هيات امناء و زير نظر ميراث فرهنگي انجام شده است .

كاربري (قبلي ، فعلي ، پيشنهادي ) اين بنا آرامگاه مشايخ است .

اين بنا در تاريخ  8/3/78 به شماره 2339 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است .

ابعاد اين بنا حدود 29 51.70x      متر مي باشد .

تعميرات انجام شده در بنا توسط هيات امناء انحام شده است و شامل :

-                      كاشي كاري گنبد و تغييرات داخلي و اندود و سفيدكاري

-                      حذف سقف راهروهاي طرفين ايوان (بدون موافقت ميراث سمنان)

-                      نماسازيهاي داخل و صحن حياط و نماسازي ضلع شرقي و معبرعام

 

آرامگاه پيرنجـــم الدين

 

اين بنا كه مربوط به دوره ايلخانان مغول است و در محله پيرنجم الدين در شرق شهر سمنان قرار دارد .

اين بنا داراي يك گنبد بلند و چهار ديوار ساده در اطراف و يك راهرو ورودي عمود به در بنا مي باشد .

شالوده اين بنا خشتي است و گنبد آن آجري مي باشد

اين بنا در تاريخ  8/12/1377 به شماره 2218 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است .

ابعاد اين بنا حدود  25.70 x 19.60متر مي باشد .

عمليات هاي مرمت انج

ام شده در بنا به شرح ذيل مي باشد :

       ·          پي كني – پي سازي – پي بندي و ديوار سازي و استحكام بخشي و دوخت و دوزهاي لازم

       ·          بامسازيهاي لازم و هدايت آبروها

       ·          بازسازي و مرمت گنبد اصلي

       ·          ساخت در و پنجره چوبي مناسب بنا

       ·          ايجاد سيستم روشنايي

       ·          محوطه سازي 

 

امامزاده يحيي بن موسي (ع)

 

اين بنا يكي ديگر از بناهاي به يادگار مانده از عصر صفوي مي باشد .

اين بنا شامل يك ايوان و مقصوره كه گنبد برفراز آن قرارگرفته است . بعلاوه دو راهرو منتهي به ايوان از طرفين و راه پله اي به اطاقهاي بالاي راهرو ختم مي شود (گوشواره) و مورد استفاده زوار بوده است  ، پله راهرو جنوبي به بام بنا هم ختم مي گردد . ايوان اين بنا نزديك به 10 متر ارتفاع دارد و گنبد بنا به شكل پيازي مي باشد كه براي اجراي آن در چهارگوشه مقصوره چهار فيلگوش بنا نموده اند .

اين بنا در دوره هاي قاجاري و پهلوي مورد مرمت هائي قرارگرفته و الحاقاتي به آن اضافه شده كه الحاقات در اوائل انقلاب تخريب و تاسيسات مناسبي براي آن ساخته شده است . هم اكنون محوطه اين بنا گلزار شهدا جنگ تحميلي است .

ابعاد اين بنا حدود 38 x 17   متر مي باشد .

مرمت هاي انجام شده به شرح ذيل مي باشد :

پي كني و پي سازي و ديوارسازي

استحكام بخشي هاي لازم

كلاف كشي فلزي و نما سازي با آجر قزاقي و مرمت هاي داخلي

هم اكنون هيات امناء درحال اجراي طرح مصوب فرهنگسرا در اين مكان است مي باشد و اقدام به آيينه كاري زير گنبد نموده است .

                                                            

دروازه ارگ دولتي سمنان 

 

يكي از بناهاي به يادگار مانده از اواخر دوره قاجار دروازه ارگ سمنان مي باشد كه با معماري زيبايي در شمال شهر در آن زمان ساخته شده است .

اين بنـــــــا از دو طرف به باروي بزرگ شهر منتهي مي شده است . علت نامگذاري دروازه به نام ارگ به علت همجواري با ساحتمانهاي حكومتي وقت مي باشد . قسمت شمالي بنا داراي كاشيكاري بسيار زيبا با نقوش به ترتيب از بالا به پايين : در بالا جنگ رستم و ديو سپيد از داستان هاي اسطوره أي كشور (شاهنامه فردوسي) در پائين اين طرح يك صحنه از رزم و سربازان قاجار با لباس نظاميان آن دوره و توپ جنگي ديده مي شود و بالاخره در دو طرف اين قسمت دو سرباز ملبس به لباس نظامي دوره قاجار و آرم شير و خورشيد در دو نيمدايره در دو طرف به چشم مي خورد . اين بنا در ضلع شمالي داراي شش گلدسته تزئيني و كاشيكاري مي باشد. آنچه از اين بنا باقيمانده دو اتاق و چهار ايوان كه احتمالا" مورد استفاده نگهبانان آن دوره و دروازه بانان قرار مي گرفته است .

اين بنا درتاريخ 30/3/1358 به شماره 395 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است .

ابعاد اين بنا حدود 17 x 14   متر مي باشد .

عمليات هاي مرمت انجام شده در بنا به شرح ذيل مي باشد:

       ·          پي كني و پي سازي و نماسازيهاي لازم و استحكام بخشي بنا

       ·          ساخت دروپنجره چوبي مناسب

       ·          ساخت ديواره هاي اطراف ميدان و آجرفرش محوطه و محوطه سازي 

       ·          مرمت كاشي هاي فروريخته

حمام حضرت (پهنه)سمنان

 

با توجه به علاقه ايرانيان و دين اسلام به امر تطهير و نظافت در سراسر كشور حمامهاي بيشماري ساخته شده است كه از جمله مي توان حمام حضرت و حمام هاي قلي و زرد شمس آباد دامغان و حمام بازار شاهرود و حمام روستاي اميريه شاهرود و رضي آباد دامغان را نام برد.

صنيع الدوله در كتاب مطلع الشمس حمام را به دوره تيموريان و وزارت بهرام باليچه سمناني نسبت مي دهد ولي آنچه بيشتر بر سر زبانهاست و معمرين بر آن صحه مي گذارند اين است كه اين حمام قبل از اين تاريخ هم وجود داشته است و در قرن 2 يا 3 هجري حضرت امامزاده يحيي (ع) برادر امام رضا (ع) در اين گرمابه به شرف شهادت نائل آمده اند.

حمام در محله اسفنجان از محلات بسيار قديمي شهر سمنان با قدمتي پيش از اسلام در تكيه حضرت واقع است.

اين حمام از شمال و غرب به مسجد جامع و از جنوب به امامزاده يحيي و از شرق به معبرپشت بازار و تكيه حضرت منتهي مي شود.

براي ساخت حمامها نياكان ما افكار جالبي را به كار برده اند و كليه اصول بهداشتي و مهندسي را در سطح زمان خود رعايت مي كرده اند به طور مثال مصالح اصلي حمام ها را در پائين سنگ و آجر را در سقف به كار مي بردند و از ملات ساروج و اندود ساروج استفاده مي كردند .

اكثر حمام هاي بزرگ از قبل از اذان صبح مردانه و سپس زنانه مي شده است و چنانچه  در ساعات روز مسافري نياز به حمام داشت از حمام كوچك استفاده مي كرده است .

اين حمام داراي دو ورودي مردانه و زنانه است كه ورودي مردانه داخل تكيه حضرت و ورودي زنانه كه به حمام كوچك راه دارد در معبر كنار حمام كه به مسجد جامع منتهي مي شود قرار دارد. بعد از ورودي مردانه هشتي (دهليز) قرار داشته است كه محل دخل صاحب حمام بوده است اين فضا براي اين تعبيه شده است كه در وهله اول از خروج هواي گرم و ورود هواي سرد به داخل حمام جلوگيري كند و در وهله دوم مراجعين به حمام به اصطلاح دو هوا نشده و مريض نشوند بنابراين دماي اين فضا بين دماي حمام و بيرون است .

بعد از دهليز با دالاني (براي جلوگيري از خروج گرماي حمام) به رختكن مي رسيم . اين فضا در حمامها اكثرا" به صورت هشت ضلعي و مربع است كه در اين بنا به صورت مربع با چهارستون و سكويي در اطراف كه كمدها در اين قسمت قرار مي گرفته است تا مراجعين در اين قسمت براي ورود به حمام جامه از تن بركنند . بعد از رختكن به بينه ميرسيم كه فضايي هشت ضلعي است كه در آن راهرويي براي ورود به سرويس ها داشته است و محلي براي ستردن موهاي اضافي بدن.

بعد از فضا با دالاني دراز و باريك به  گرمخانه مي رسيم كه محل اصلي براي استحمام بوده است . اين قسمت به فضاهايي از جمله خزينه آب سرد و گرم و خزينه آب ملايم راه دارد . در پشت خزينه آب گرم تون يا گرمخانه وجود دارد كه از اين محل آب گرم مي شده است .

در ورودي ديگر كه ورودي حمام زنانه است و از معبر كناري حمام باز مي شود با طي دالاني باريك و طولاني كه سرويس حمام كوچك در آن بوده به دهليز حمام كوچك مي رسيم و بعد از آن به رختكن وارد مي شويم كه به صورت هشت ضلعي است و بعد از آن به گرمخانه وارد مي شويم كه داراي خزينه كوچكي است .

حمام حضرت تا سال 1354 براي استحمام مورد استفاده قرار مي گرفته است و در اين سال توسط اداره بهداشت وقت تعطيل شده است .

اين بنا در تاريخ 30/10/1353 به شماره 1022 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است و مرمت آن از سال 1356 آغاز گرديد .

ابعاد اين بنا حدود 73 x 50   متر مي باشد .

        ·           مرمت هاي انجام شده در بنا به شرح ذيل مي باشد :

        ·           اندود برداري براي آسيب شناسي و شناخت نشست ها و تركها

        ·           دوخت و دوزهاي لازم پي كني ها و پي سازي ها و ديوارسازي ها

    ·     نگهداري طـــــاق گرمخانه اصلي ، پي كني تا زمين دج تقريبا" 5/5 متر و پي سازي هاي لازم و بازسازي ستونهاي فرسوده و از هم گسيخته و دوخت ودوز

        ·           خاك برداري از كف رختكن و يافتن جاكفشي ها و حوض وسط رختكن

        ·           مرمت هاي لازم  در حمام كوچك  ، بازسازي كاشي ها

بعد از مرمت اين گرمابه در سال 1373 افتتاح و به عنوان موزه راه اندازي گرديده است.

خانه رجبي (برج بادگير)

 

اين بنا متعلق به اواسط قاجار مي باشد و در قسمت جنوبي سمنان در محله اسفنجان و در نبش ميدان ابوذر (پاچنار) واقع است .

بنا متعلق به خانواده رجبي (كلانتر وقت سمنان ) بوده است .

بنا داراي يك حياط مركزي و باغچه و فضاهايي به شرح ذيل مي باشد .

يك راهرو طولاني كه از هشتي به حياط متصل است .

اتاق هاي تابستاني داراي بادگير و رو به شمال است .

اتاق هاي زمستاني رو به غرب و در دو طبقه و با ارتفاع كم تا زودتر گرم شوند (اين قسمت حدود 70 % تخريب گرديده است ) .

اتاق هاي شمالي و رو به جنوب كه در زمستان مورد استفاده قرار مي گرفته است و اتاق هاي رو به شرق كه در غرب بنا واقع است كه در بهار و پاييز استفاده مي شده است .

از نظر تزئينات و فرم بنا قسمت جنوبي و شرقي و غربي از موقعيت برتري برخوردار است و نماي قسمت شمال بنا ساده تر ميباشد .

اين بنا داراي يك بادگير بلند و منحصربفرد در روي قسمت جنوبي است كه از روي سقف قسمت تابستان نشين بيرون آمده است .

اين بنا در تاريخ  12/9/1375 به شماره 1787 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است .

ابعاد اين بنا حدود 49x 36    متر  مي باشد .

عمليات مرمتي انجام شده در اين بنا به شرح ذيل مي باشد.

       ·          بام سازيهاي لازم و عايق كاري بام و اندود كاهگل

       ·          پي كني و پي بنديهاي لازم در ضلع غربي و استحكام بخشي اين قسمت

       ·          مرمت و بازسازي ديوار حريم در ضلع جنوبي

اين بنا در دو دوره در سالهاي 77 و 78  مرمت شده است و مرمت آن در سال 79 آغاز شده است .

عمارت و باغ امير سمنان

 

يكي از بناهاي زيباي شهر سمنان عمارت باغ امير مي باشد كه در محله باغ فردوس ، خيابان ميرزابزرگ شيرازي ، كوچه باغ امير واقع است .

اين بنا در شمال شهر تقريبا" در زمان ساخت خارج از شهر سمنان ساخته شده است بطوريكه خانه بر بلنداي سردر ورودي باغي مصفا و با چشم انداز كارخانه ريسمان ريسي بنا گرديده است .

اين بنا داراي داراي دو نما يكي رو به غرب و ورودي مجموعه و ديگري رو به شرق و رو به باغ است . در تزئينات نما از كاشي هفت رنگ استفاده شده است .

در كنار اين سردر يك خانه اعياني با دو ايوان رو به جنوب و غرب وجود دارد . در نماي اين بنا در روي ايوانها ستونهايي گچي با تزئينات جالبي به چشم مي خورد كه اين ستونها در داخل چوبي هستند تا سازه سقف را نگه دارند  و تزئينات گچي روي آن به نما جلوه و زيبائي خاصي بخشيده است .

لازم به ذكر است كه متاسفانه باغ اين بنا به كلي نابود شده و بجز درختان حياط جنوبي چيزي باقي نمانده است.

اين بنا در دي ماه سال 1377 به شماره 2143 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است .

ابعاد اين بنا حدود 32 x 41   متر مي باشد .

خانه محمديه (تـــــدين)

 

يكي از خانه هاي قديمي مربوط به اواسط قاجار كه در شهر سمنان ساخته شده است و از يك حياط بيروني و يك حياط اندروني و مطبخ و غيره تشكيل يافته است .

الف : ساختمان بيروني

داراي دو ورودي يكي از كوچه شمالي و ديگري از راهروي اصلي بنا منشعب مي گردد و داراي دو اطاق بزرگ اصلي و دواطاق تقريبا" فرعي در 2 ضلع غرب و شرق ساخته شده است اين بنا داراي زيرزمين مناسبي است كه در نوع خود از زيبايي خاصي برخوردار است .

زيرزمين اين بنا با طاق قوسي سنتي و پنجره هاي مشبك ساخته شده است و در اطاقهاي اصلي داراي سقف مطبخ و قاب بندي چوبي مي باشد .

ب- ساختمان اندروني :

از يك راهرو طويل كه بازديد كننده را به حياط مركزي هدايت مي نمايد و در حياط بيروني در وسط راهرو و رو به شمال است و انتهاي اين راهرو با يك زاويه 90 درجه و حركت متقابل بدون ديد و منظر از بيرون بداخل حياط و اصل و در حياط مركز يك مهمانخانه و 6 اطاق كوچك (خواب) در دو طبقه براي استفاده زمستاني در ضلع شمالي بنا و دو اطاق فرعي زمستاني در ضلع شرقي حياط (رو به غرب و آفتاب گير) و دو اطاق رو به شرق در ضلع غرب براي استفاده در بهار و پاييز و يك مهمانخانه بزرگ زيرزميني ، حوضخانه و دو اطاق و … مطبخ در ضلع جنوبي و رو به شمال ساخته شده است ، اين قسمت حوضخانه و بادگير بزرگي دارد .

اين بنا در تاريخ  12/9/1375 به شماره 1786 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است .

ابعاد اين بنا حدود 60 x 38   متر مي باشد .

• عمليات مرمتي انجام شده در اين بنا به شرح ذيل مي باشد.

• پي كني و پي بنديهاي لازم

• كلاف كشي هاي لازم

• دوخت و دوزهاي لازم

• تامين روشنايي

• كانال كشي كولر

• اندود و سفيدكاري ديوارها

• ساخت در و پنجره چوبي

• اندود و عايق كاري بام

• خاك برداري و خروج نخاله هاي ساختماني از محوطه برف انداز و پشت بادگير

• مرمت لازم برج بادگير

• حياط سازي و نماسازي در حياط قسمت بيروني

خانه فاميلي

 

خانه فاميلي سمنان در سالهاي اخير با كاربري اداري از طرف اداره دخانيات استفاده مي شده و در حال حاضر متروك است ..

اين بنا جزو معدود بناهايي است كه در منطقه كويري سمنان به سبك معماري برونگرا ساخته شده است . ساختمان به صورت كوشك در وسط باغ قرار داشته است كه در حال حاضر حياط آن فاقد هرگونه محوطه سازي  و درخت كاري مي باشد و فقط حوض سيماني بزرگي در ضلع جنوبي ساختمان باقيمانده است .

اين بنا در زمان رضا خان (پهلوي) ساخته شده و از مصالح آجر و خشت ساخته شده است .

خانه فاميلي داراي عرصه 1451 متر مربع و اعياني 84/497 مترمربع مي باشد .

كوشك اصلي داراي دو طبقه با 10 اتاق و دو فضاي خدماتي و يك آب انبار و راه پله ارتباطي است .  شواهد موجود حاكي از ان است كه يكي از اتاقهاي طبقه اول در ضلع جنوب شرقي به علت داشتن پنجره هاي الحاقي فلزي از سقف تا كف داراي كاربري ايوان سرپوشيده اي را داشته كه در مراحل بعدي به صورت اتاق در آمده است . اين فضا به احتمال زياد به علت اينكه در بعد از ظهر از نور غرب در امان بوده و رو به سمت حياط جنوبي است محل استراحت عصرها بوده تا در سايه مطبوع اين بهار خواب دور از گرماي هواي كويري محل استراحت صاحب خانه باشد .

بنا در رخبام داراي تزئينات آجري مي باشد و اتاق هاي داخلي بجز يك سالن در طبقه همكف كه داراي سقف با آجركاري رنگي است تمامي به صورت گچ كاري ساده با تزئينات ابتدائي است . پوشش سقف ها در همكف به صورت هلالي و در طبقات تير پوش و صاف است .

بنا داراي يك بادگير ساده مي باشد كه به كمك يكي از اتاقها راه دارد .

فضاهاي كوچكي اعم از سرويس و آشپزخانه و اتاق با مصالح خشت در گوشه حياط ضلع شمالي مي باشد كه به صورت نيمه مخروبه بوده كه به احتمال زياد محل زندگي خدمه خانه بوده است .

اين بنا به علت قرار گرفتن در موقعيت مناسب شهري و به علت عدم ثبت در فهرست آثار ملي و متروك بودن در معرض تخريب هاي متعدد محيطي و انساني مي باشد كه لزوم تملك و احياي بنا به علت شاخص بودن الزامي است . در ضمن زمين شمالي اين بنا كه تقريبا هم ابعاد عرصه اين بناست . داراي كوشگي مشابه است كه در حال حاضر از آن با كاربري فرهنگي براي مركز آموزش زبان با نام آموزشكاه شكوه استفاده مي گردد .

بازار شيخ علاءالدوله

 

اين بازار در مركز شهر سمنان از غرب به شرق ساخته شده است و تا قبل از زمان رضا خان كه خيابان امام كشيده شود كليه عبور و مرور كاروانها و مسافرين و زوار از اين بازار بوده است .

درب مجد جامع و چندين كاروانسرا به داخل اين بازار باز مي شده است و همچنين تا زمان قاجار كه راسته بازار ساخته شد كمي از اهميت اين بازار كاسته شد بنا به تحقيق آقاي مسعود سلاجقه و با توجه به كتابهاي آقاي مقدسي و …. اين بازار مربوط به دوران قبل از اسلام است.

تعميرات انجام گرفته – پي كني – پي سازي ستون ها و استحكام بخشي ، طراحي و اجراي سنتي سقف و ساخت تعدادي درچوبي مناسب بنا و بندكشي مربوطه و بامسازي لازم مي باشد .

كاروانسراي سنگي آهوان (رباط انوشيرواني)

 

درمنطقه آهوان كه يك منطقه ييلاقي و سردسير است و گاه در زمستان با باد و سرما و كولاك مدتي جاده بسته مي شده است و امكان عبور و مرور نبوده و لذا مسافرين در كاروانسرا اتراق مي كردند تا هوا مناسب شود و در اين مديريت مسافران جديد به مسافران قبلي مي پيوستند .

اين بنا معماري جالبي دارد به طوريكه حجره ها به داخل دالاني باز مي شود تا سرماي زمستان كمتر هواي گرم حجره ها را تحت الشعاع قرار دهد (خصوصيت پلان هاي كوهستاني و سردسير ) . از ديگر ويژگيهاي اين بنا 4 ايواني بودن آن با ديوارهاي مرتفع و سقف اوليه

اين بنا در تاريخ  21/8/1317 به شماره 320 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است .

ابعاد اين بنا حدود 32.40 x 27.45   متر مي باشد .

عمليات مرمتي انجام شده در اين بنا به شرح ذيل مي باشد.

       ·          بازسازي ديوار شمالي و جنوبي به فرم اوليه با سنگ و ملات سيمان

       ·          بازسازي سردر ورودي با سنگ و آجرختائي به فرم حصيري مشابه طرح قبلي

       ·          خاك برداري در سطح وسيع براي بازيافت پلان بنا

       ·          بازسازي ديوار شرقي و غربي در حد 40 درصد

        ·          مرمت حجره ها و مرمت و دوخت و دوزهاي داخلي لازم در حد 20 درصد

كاروانسراي شاه عباسي سمنان

 

اين بنـــا مربوط به دوره صفوي است و براي استراحت مسافرين و زوار ساخته شده است و مشابه ديگر كاروانسراها داراي ايوان و حجره و باره بند و شاه نشين و حياط مركزي و … مي باشد . اين بنا داراي 20 حجره و ايوان در حياط مركزي و چهار باره بند در پشت حجره ها مي باشد . اين بنا چهار ايواني بوده و ورودي آن رو به شمال است و در دو طرف دالان ورودي 12 طاق بزرگ دارد ، شاه نشين در ضلع جنوبي است . قسمت جنوب شرقي آن در اثر سيل از بين رفته بود كه با پيگردي پايه ستون ها را يافته و بازسازي لازم و استحكام هاي مفيد انجام گرفته است .

اين بنا در تاريخ  15/11/1352 به شماره 967 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است .

ابعاد اين بنا حدود 64.30 x 55.90   متر مي باشد .

عمليات مرمتي انجام شده در اين بنا به شرح ذيل مي باشد.

        ·          بازسازي قسمت جنوب شرقي كه توسط سيل تخريب شده بود

        ·          بازسازي شاه نشين جنوبي به فرم اصلي

        ·          استحكام بخشي پايه ها و ديوارها و طاقهاي شكست خورده

        ·          مرمت و دوخت و دوزهاي لازم

    ·     سبك نمودن بام و دوغاب ريزي و شيب بندي و ساخت كوره پوش و عايق كاري لازم و آجرفرش بام و نصب آبروها و ناودانها

        ·          ساخت درچوبي مناسب بنا و نماسازي داخلي لازم

 

مسجد سلطاني (امام) سمنان

 

يكي از مساجد زيباي سمنان مسجد امام يا همان مسجد سلطاني مي باشد كه در سال 1242 هجري قمري ساخته شده است .

در زمان فتحعلي شاه قاجار ، حاكم وقت سمنان ذوالفقار خان نام داشت كه حاكمي جبار و ستمگر بوده است و ماليات اضافي از مردم دريافت مي نموده است به همين علت مردم سمنان از او به نزد فتحعلي شاه شكايت برده و فتحعلي شاه بعد از تحقيقات حق را به جانب مردم سمنان داده و اموال ذوالفقار خان را به طور كامل مصادره كرده و با مبلغي از پول خود و اموال مصادره شده حاكم ، مسجد سلطاني را بنا نموده است تا بدين صورت اين بنا مرهمي باشد بر زخم دل مردم سمنان .

اين بنا از نوع مساجد چهار ايواني است كه داراي چهار ورودي مي باشد .ورودي شمالي به محوطه جلوخان و ورودي غربي به تكيه حضرت و ورودي جنوبي و شرقي هم به كوچه هاي اطراف باز مي شود .

ايوان اصلي ايوان غربي است كه 5/19 مترارتفاع از كف حياط دارد و حدود 50 سانتيمتر از خط قائم عقب تر است .در ساخت اين بنا نكات مهم فيزيكي و مسائل ضد زلزله در نظر گرفته شده است به طور مثال علت تراز نبودن ايوان و تكيه داشتن آن به بنا يكي جلوگيري از رانش گنبد و ديگري مقاومت در برابر خطر زلزله است .

درالصاق كاشي ها براي تزئين نما علاوه بر ملات گچ از گلميخ هاي بلند فلزي هم استفاده شده كه اگر ملات فاسد و خراب گرديد باعث سقوط كاشيها بر سر مردم نگردد .در تزئينات اين بنا از كاشي هاي هفت رنگ و مشبك و معقلي و مقرنس گچي استفاده شده است .

به علت گرماي بيش از حد در تابستان و سرما ي شديد در زمستان در اين بنا چهار شبستان زيرزميني در نظر گرفته شده است . بالاي اين شبستان ها حجره هائي ساخته شده است كه محل استقرار طلاب علوم ديني بوده است و اين طلاب از محضر اساتيد فن كسب فيض مي نمودند.

معماري اين بنا برخلاف ظاهر آن به هيچ وجه قرينه نمي باشد و هر قسمت جداگانه طراحي شده است .

در مقابل ايوان اصلي (ايوان شرقي) كه ارتفاع حدود 5/18 متر از كف حياط دارد يك نقاره خانه چوبي ساخته شده است تا گلبانك اذان از آنجا به گوش مسلمين برسد . البته درهنگام ساخت بناي مسجد بنا بوده است كه در فراز ايوان غربي دو گلدسته زيبا ساخته شود ولي متاسفانه به دلايلي اين كار نيمه تمام رها شده است و فقط پايه هاي اين دو گلدسته ساخته شده است .

شبستان و مقصوره اصلي هم در ضلع غربي و گنبد بلند مسجد هم در اين قسمت در پشت ايوان غربي مي باشد و نقاشي بسيار زيبايي داشته است كه در سال 1329 هجري شمسي توسط استاد فرج الله معمار بازپيرايي گرديده است . همچنين آيات مبارك كلام الله مجيد نصب شده در اين قسمت و زير گنبد اصلي توسط يكي از هنرمندان اصفهاني بازسازي شده است و در ضلع شمالي مقصوره اصلي نقاشي زيبايي وجود دارد كه توسط هنرمند سمناني آقاي جمشيد قجر بازپيرايي شده است .در تزئين ايوان اصلي و ايوانهاي ديگر كاشي كاريهاي زيبائي به رنگ آبي با خط سفيد مزين به آيات مبارك كلام الله مجيد به چشم مي خورد .كار بنديهاي زيبايي در قسمت ايوان شمالي و جنوبي و شرقي و زيرگنبد به چشم مي خورد.در ورودي شمالي بنا مقرنس هاي زيبايي وجود دارد كه توسط دست توانمند استاد حسن شمس الدين از هنرمندان ميراث فرهنگي استان سمنان بازپيرائي گرديده است .

مسجد جامع (جمعه) سمنان

 

مسجد جامع سمنان يكي از مساجد بسيار قديمي كشوراست كه سابقه موجود آن به دوره سلجوقي مي رسد .

مطالعات انجام شده در شبستان شرقي (ابوحرب بختياري)كف حياط و ايوان و گنبد به پايه ستونهايي رسيده اند كه قدمت آن به قبل از سلجوقي ميرسد به طور مثال در شبستان ابوحرب بختياري باقيمانده پايه ها و داغ طاق ها نشانگر آن است كه قبل از سلجوقي هم در اينجا مسجدي بوده است .

باتوجه به گفته معمرين محل سابقه اين مسجد به زمان حضرت اميرالمومنين ميرسد كه فرموده بودند كه در ممالك اسلامي وقت يك هزار مسجد ساخته شود كه اين مسجد يكي از آن هزار مسجد است .

اين بنا يكي از مساجد تك ايواني است كه داراي دو ورودي است .اين بنا داراي سه شبستان مي باشد . شبستان شرقي ستون ها مدور و طاقهاي جناغي و ورودي آن مربوط به دوره قاجار مي باشد مناره زيبايي آن در حدود 32 متر ارتفاع دارد و با گره چيني آجري مزين گشته و همچنين با آياتي از كلام الله مجيد به خط كوفي مزين گشته است مربوط به دوره سلجوقي بوده كه در سده اخير بر اثر برخورد ساعقه قسمتي از آن خراب شده است كه توسط استاد فرج الله معمار بازسازي گرديده است .

شبستان جنوبي همانند شبستان شرقي است و با طاق هاي جناغي و كاسه پوش يا چهاربخشي پوشيده شده و موسوم به شبستان چهلستون مي باشد.

اين شبستان كه مربوط به دوره سلجوقي مي باشد در قسمت زيرزمين خود نيز شبستاني با ستون چهارگوش قرار دارد.

اين مسجد داراي باغچه موقوفه اي در ضلع غربي خود مي باشد كه هواي لطيف و مطبوعي رابه داخل شبستان هدايت مي كند .

ايوان اين مسجد مربوط به دوره تيموري است و ارتفاع آن حدود 25 متر است و گنبد اصلي كه در پشت اين ايوان قرار دارد مربوط به دوره سلجوقي است و مشابه گنبد امامزاده سيد جعفر دامغان مي باشد و از زير نماي حصيري دارد .

در اصلي بنا به بازار شيخ علاءالدوله باز مي شود و بادالاني به حياط اين مسجد راه دارد . در كنار اين دالان شبستان شيخ علاءالدوله قرار داردكه مربوط به دوره ايلخاني است .

اين بنا فاقد مقرنس كاري مي باشد ، بر روي ورودي شرقي و در دو طرف ايوان به صورت گوشواره فضاهايي است كه با توجه به گرمي هوا درتابستان مسافران خسته و نمازگزاران را به استراحت در اين مكان فرا مي خواند .

اين بنا داراي دو محراب است كه يكي در زير گنبد و محراب ديگر كه الحاقي است در شبستان چهلستون واقع است .

به نقل از كتاب آشنايي با معماري اسلامي ايران نوشته پدر معماري ايران ، استاد مرحوم عبدالكريم پيرنيا در قسمت حياط اين بنا در زير حوض كنوني وسط حياط پادياوي زيرزميني بوده است كه اكنون درون آن را از خاك پركرده و بر روي آن حوض كوچكي بنا نموده اند.

اين بنا در تاريخ 15/10/1215 به شماره 163 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است .

ابعاد اين بنا حدود 73  50x   متر مي باشد .