انتخاب همسر

در گذشته انتخاب همسر توسط مادر ، پدر و خواهر پسر انجام مي گرفت. اين افراد نيز يا توسط افراد فاميل و آشنايان، دختري را مورد شناسا ئي قرار مي دادند ويا در اجتماعات مختلف دختر را مي ديدند وبعد به پسر معرفي مي كردند. بعد از معرفي وقتي دختر  مورد پسند  پسر وخانواده واقع مي شد مادر وخواهر پسر به منزل طرف مقابل (دختر) مي رفتند تا دختر را از نزديك ببينند وپس از آن به مادر دختر مي گفتند اگر مايل با شيد، پسر مارا به غلامي قبول كنيد، يك شب بزرگتر ها بيايند وصحبت كنند. معمولا در اين مواقع مادر عروس جواب قطعي را نمي داد. بلكه مي گفت ما بايد استخاره كنيم(( استخاره نيز معمولا به وسيله قرآن انجام مي گرفت)) يا اينكه ما بايد از دختر به پرسيم وبا پدر واعضاي خانواده مشورت كنيم اگر قبول كردند به شما خبر مي دهيم.

بعد از دو روز خانواده داماد مجددا به منزل دختر مي رفتند تا جواب بگيرند. اگر جواب رضايت بخش ومثبت بود يك شب را براي خواستگاري تعيين مي كردند.[1]

مراسم عروسي

در گذشته معمولا بلا فاصله بعد از عقد مراسم شروع مي شد، ولي هم اكنون در سمنان مراسم عقد را جاري مي نمايند بعد از گذشت يك شب كه ساعت خوب (وقت خوب) ومناسبي باشد را براي براي عروسي معين مي كنند. براي مراسم عروسي از فاميل هاي دو طرف عروس وداماد دعوت مي شود. در مورد اينكه عروسي در چه محلي انجام پذيرد ، خانواده عروس وداماد با يكديگر صحبت نموده وبا يكديگر توافق مي نمايند. در اين مورد ممكن است به دو شكل توافق شود: صورت اول تفاهم طرفين مرد ها وزن ها در منزل عروس ويا در صورت دوم با دادن خرج ومخارج عروسي از طرف داماد به عروس  به طور كلي  خانواده، دختر در منزل خودشان جشن مي گيرند وبعد از جشن عروسي، عروسي را به منزل داماد كه محل حجله گاه مي باشد مي برند.

عقايد و باورها در مورد مراسم عروسي در سمنان

به اعتقاد بسياري از سمناني ها بركت وروزي توسط عروس با بستن يك بقچه نان به كمر او به منزل داماد برده مي شد[2]. در بعضي مناطق در موقع خروج عروس از منزل پدر عروس، اورا از زير قرآن عبور مي دادند وپشت سر او آب مي ريختند.

در گذشته تمام لباسهاي عروسي سفيد بود، با اين اعتقاد كه اين لباس علاوه بر لباس عروسي كفن او نيز هست. يعني با اين لباس وقتي به خانه شوهر رفت با همين لباس نيز بايد خارج شود، يعني طلاق وجدائي ميان آنها رخ ندهد.

ديگر اينكه اعتقاد دارند براي برگذاري مراسم عروسي بايد وقت مناسبي را براي اين كار معين كرد، يعني قمر در عقرب نباشد. همچنين در موقع جاري صيغه عقد ، بعضي از خانواده هاي سمناني عقيده دارند كه زن بيوه، زني كه دوبار شوهركرده، زني كه مطلقه است ودختر دم بخت نبايد در اتاق حظور داشته باشد.

تشييع جنازه

در سمنان در زمانهاي گذشته جهت آگاهي اهالي از فوت شخص جلوي در خانه متوفي وحتي در امتداد گذر آتش روشن مي نمودند. بدين ترتيب اهالي محل خبردار مي شدند وجهت تشييع جنازه به منزل متوفي مراجعه مي كردند. علاوه بر روشن كردن آتش هنگام فوت شخص تابوت يا به اصطلاح سنديك(sandik ) در جلوي منزل او مي نهادند وپارچه اي مشكي بر روي آن مي كشيدند بدين ترتيب كساني كه از آن محل عبور مي كردند پي مي بردند كه شخص از اين منزل فوت كرده است . در گذشته اموات را در حياط منزلشان غسل داده ودر تابوت قرار مي دادند وبه گورستان انتقال مي دادند.[3]

پوشاك مراسم عزا

در گذشته پوشاك خاصي براي عزا وجود نداشت است، از همان لباس معمولي وعادي خود استفاده مي كردند. فقط در برخي از نقاط لباس مشكي استفاده مي كردند.

زنان سمنان در سالهاي دور از پوشيدن لباس سياه در مراسم عزا داري عزيزان و بستگان خود امتناع مي كردند وفلسفه وتاريخچه آن مربوط به نفرت وانزجار عميق مردم اين شهر از شعار منحوس پرچم سياه عباسيان مي باشد كه همچنان كم وبيش تااين زمان باقي مانده است[4].

مراسم روز عاشورا

در بعد از ظهر روز تاسوعا در يك زمان دسته هاي عزا داري اسفناج به محل شاهجوق ولتيبار ودر مقابل دسته لتيبار به محله اسفناج مي رود. برگزاري دسته هاي عزا داري در شب دهم محرم وروز عاشورا به ساكنان محله هاي بالاي شهر كه شامل ناسار وعباسيه وغيره بود اختصاص داشت كه به ترتيب زير انجام مي شد. در اين روز كليه دسته هاي عزاداري در محل امامزاده علي بن جعفر(ع) جمع شده وشبيه حضرت علي اكبر،علي اصغر، حضرت ابوالفضل را آماده كرده وبه همراه نخل به محل عزاداري مي آورند.

در گذشته تعدادي قمه زن در اين روز قمه زني مي كردند ولي امروزه خوشبختانه چنين رسمي ديگر معمول نيست. در حال حاضر دسته هاي عزا داري در حالت عزاداري وسينه زني وزنجير زني پشت سر هم به مسجد امام رفته ودر آنجا مراسم به پايان مي رسد. در ميان دسته هاي عزا داري در گذشته ودر برخي مواقع كنوني ذوالجناح حركت داده كه افسار آن دست يك نفر است وآن را مي كشد كه نشانه اسب حضرت امام حسين است. در كليه مناطق در روز عاشورا نخل را آذين بندي كرده ودر روستا به گردش در مي آورند ويا به روستاي مجاور مي برند.

نخل گرداني

مراسم ويژه نخل گرداني در سمنان وروستا هاي تابعه انجام مي شود ويكي از نشانه هاي عزا داري به شمار مي رود. اصولا در سمنان نخل را ((محفه)) مي نامند. معمولا نخل را با پارچه هاي رنگين يعني مشكي، سبز، قرمز، وغيره آذين بندي مي كنند، در

جلوي هر نخل آينه وتصاوير امامان را نصب مي كنند وبلند كردن وحمل نخل به عهده افراد توانمند ومسن مي باشد. در سمنان افراد حمل كننده نخل شال عزاي مشكي بر گردن مي انداختند. معمولا در تمام مناطق نخل را در روز عاشورا يا تاسوعا در كوچه ها و محله هاي شهر مي گردانند. در سمنان هر محله اي دسته عزا داري نخل مخصوص به خود را دارد[5].

اعياد مهم مذهبي در سمنان

عيد فطر

عيد فطر يكي از اعياد بزرگ مسلمين به شمار مي رود. در سمنان در پايان ماه مبارك رمضان با رويت هالل ماه و اعلام عيد فطر توسط مراجع عظام، مردم در صبح اين روز به صورت يكپارچه در نماز عيد فطر شركت مي كنند. بعد از اتمام نماز عيد فطر روبوسي نموده و عيد را به يكديگر تبريك گفته و آرزوي قبولي طاعات يكديگر را مي نمايند. در صبح روز مراسم ((نوعيد)) برگزار مي گردد، در اين مراسم، افرادي كه در سال گذشته فردي از خانواده خود را از دست داده باشند، تعدادي از بستگان و فاميل ها را به منزل خود دعوت نموده و به آنها خيراتي مي دهند. يكي ديگر از رسم هاي رايج در اين روز رفتن به قبرستان و زيارت اهل قبور مي باشد.

عيد قربان

در صبح روز عيد قربان بعد از اداي نماز عيد افراد به يكديگر تبريك مي گويند و معمولا افرادي كه حج واجب را انجام داده و يا از توانايي مالي برخوردار باشند گوسفندي را قرباني كرده و گوشت آن را بين همسايگان و آشنايان، فقرا و بستگان تقسيم مي كنند. اين گوشت نزد اهالي حكم تبرك را دارد. اهالي سمنان معتقدند كه استخوان اين گوشت را نبايد بيرون ريخت بلكه مي بايست آن را در محلي مدفون كرد.

عيد غدير

در روز عيد غدير افراد براي گفتن تبريك به منازل همديگر به ويژه بديدار علما و بزرگان شهر مشرف شده تا به آنها تبريك عرض نمايند. بسياري اعتقاد دارند كه اين عيد متعلق به سادات بوده و به همين جهت به منزل سادات رفته و بعد از گفتن تبريك به آنها، پيشاني و صورت و سينه افراد سيد را مي بوسند و از آنها سكه اي به عنوان تبرك و بركت مال و اموال خانواده خود دريافت مي نمايند. خانواده سادات از مهمانان با ميوه، شيريني و چاي پذيرائي مي كنند[6].

آداب و رسوم عيد نوروز

مردم سمنان به عيد نوروز و همچنين رسوم و سنتهاي آن علاقه خاصي دارند. بازارها از حدود يك ماه قبل از عيد رونقي خاص به خود مي گيرد. مردم با اشتياق براي خريد و تهيه وسايل و لوازم مربوط به عيد دست به كار مي شوند. بزازيها پر رفت و آمد است، سر خياط ها شلوغ است، قنادي ها شب و روز براي تهيه شيريني بخصوص نقل، پشمك و نوعي پولكي شكري و غيره مشغولند. پياز نرگس، گل خوشبو و مورد علاقه مردم سمنان براي كاشت در گلدانها و ارسال آن به صورت سوغاتي و تحفه به بازار مي آيد. كنجد و شاهدانه و گندم را كه قبلا خريد كرده اند تميز كرده روزانه بريان مي كنند. اگر در منزل آرد نداشته باشند مقداري آرد را هم براي بريان كردن و آماده كردن رشته پلوئي و آشي تهيه مي كنند بعد از آن خانه تكاني و تميز كردن و گردگيري خانه و شستن و تميز كردن ظروف و وسائل خانه شروع ميشود. در خانه تكاني آنچه از اسباب و اثاثيه كه زائد و كم بهاست به دور مي ريزند و به جاي آن وسايل نو مي خرند.

اعتقادات وباورهاي عاميانه تحويل سال

در سمنان در لحظه سال تحويل رسم بوده كه زنان در اطراف استخر لتيبار ( از استخر هاي بزرگ سمنان) واطراف كوله [7] آن مي مي گشتند تا چله نازائي آنها رفع شود، به اين رسم چله شكني گفته مي شد. در علفه اگر گمان مي كردند شخصي كه به منزل آنها مي آيد بد قدم است، بچه خودشان را با آب وسبزه از خانه بيرون مي كردند تا بعد از تحويل سال اولين كسي باشد كه به خانه مي آيد تا سالي دور از بلا وگرفتاري داشته باشند.

نوع پوشش مردان

سرپوش مردانه

نوع سرپوش مردان در فصول زمستان وتابستان تفاوت داشته است. در زمستان از نوعي كلاه كه اصطلاحا به آن كلاه پشمي گفته مي شود استفاده مي كردند. در فصل تابستان از سرپوشي كه جنس آن نازك تر بود اصطلا حا عرقچين مي گفتند استفاده مي شد. طبقه اعيان سمنان در گذشته از كلاهي استفاده مي كردند كه اصطلا حا به آن دوره اي يا شاپگاه مي گفتند. در بازار سمنان ويا در مناطق ديگر مغازه هايي بود كه كارشان درست كردن كلاه هاي پشمي بود كه بعد از توليد آنها را به فروش مي رساند ند. شغل اين افراد بصورت موردي بود واصطلاحا به آن كلاه مال مي گفتند. علاوه براين كلاه ها درسمنان وهمچنين در بعضي از روستاها وبخش هاي سمنان نوعي كلاه قوشي نيز مورد استفاده قرار مي گرفت كه روي گوش را مي پوشاند وجنس آن نيز از پشم است.

نوع پوشش زنان

سر پوش زنان

عموما زنان سمنان در گذشته از نوعي سرپوش به نام چارقد استفاده مي كردند. طرح وجنس واندازه ورنگ آن در مناطق مختلف تفاوت داشت. در سمنان چارقد خيلي بلند بوده وتا روي سينه وكتف را مي پوشاند، رنگ آن عموما سفيد يا با زمينه سفيد وخطوط مشكي وجنس آن نيز از چلوار سفيد بوده. امروزه افراد مسن بيشتر از اين نوع سرپوش  استفاده مي كنند ودر موقع استفاده زير گردن سنجاق قفلي مي زنند.